In deze serie bezoek ik kastelen en ruïnes in Nederland, om hun geschiedenis te achterhalen en hun mysteries te ontdekken. Ik hoop door het delen van het verhaal dat deze plekken tot leven komen. Deze keer heb ik een bezoek gebracht aan de ruïne van het kasteel van Egmond. Wist je dat er al meerdere plannen zijn ingediend om de ruïne her op te bouwen?
In het Noord-Hollandse plaatje Egmond aan den Hoef ligt de ruïne van het kasteel van Egmond, het wordt ook wel ‘kasteel op den hoef genoemd’. De ruïne is gevestigd naast de abdij van Egmond. Dit is de grootste abdij van het land.
Eerst kasteel
Als het grondgebied van de Abdij sterk uitbreidt, wordt het beheer in 1129 afgedragen aan rentmeester, de rijke boer Berwout van Egmond. De rentmeester en zijn gezin wonen op een hoeve ten Noorden van de Abdij. Ze krijgen steeds meer macht. De hoeve wordt steeds iets uitgebreid, als eerste ontstaat er een ronde burcht. In 1170 bouwt Dodo van Egmond het eerste kasteel. Er wordt meegedaan aan kruistochten, als beloning wordt het rentmeesterschap erfelijk en het gebied tot heerlijkheid verklaart.
Kwade Wouter
In 1200 is het Wouter, met als bijnaam kwade wouter (kwaad staat voor moedig) die na een geslaagde kruistocht als eerste de titel ridder mag voeren. Hij heeft helemaal niks met monniken. Dit laat hij blijken door het visrecht stop te zetten. Elke tiende vis moet in plaats van naar de abdij naar het kasteel gebracht worden. Hierdoor ontstaat er een strijd tussen Wouter en de graaf Lodewijk van Loon, die nauwe banden heeft met de abdij. Van Loon zijn vrouw wordt ontvoerd en naar Engeland gebracht. Uit wraak wordt het kasteel in de brand gestoken.
Wouter geeft een tegenreactie, hij beluit met zijn krijgsvolk langs de abdij te gaan. De krijgers steken een molen in brand en een aantal grafelijke stallen. De schade is zo groot dat het kasteel opnieuw moet worden gebouwd. Wouter herbouwt het kasteel, dit keer groter. Helaas kan hij hier niet lang van genieten. Hij overlijdt in 1208 op veertig jarige leeftijd.
Eerste graaf van Egmont
Het kasteel heef veel meegemaakt, het werd namelijk nogmaals verwoest in 1321 door de Friezen. Het werd weer opgebouwd door Jan I van Egmond. Omstreeks 1400 werd er een kanaal gegraven naar Alkmaar in opdracht van Arent van Egmond, zodat het kasteel bereikbaar was voor schepen. Jan lll, was de eerst graaf van Egmond. Dit hield in dat ze geen leenheren meer waren van de graaf van Holland, maar als rijksgraaf direct onder de keizer van het Heilige Roomse Rijk vielen. Hij liet in de 15e eeuw het kasteel vergroten. De hoofdburcht kreeg onder ander een feestzaal, de houten bruggen werden vervangen door stenen. Daarnaast kreeg het een poortgebouw met vier ronde torens op de hoeken.
Er is in de jaren veel veranderd aan het kasteel. De plattengrond hieronder geeft een idee hoe het eruitgezien heeft. De bouw bestond uit meerdere fases, dit is aangegeven met verschillende kleuren.
Bij de ruïne staat een standbeeld van Lamoraal van Egmont. Wie was hij eigenlijk en waarom verdient hij een standbeeld? Lamoraal was de kleinzoon van Jan lll, de vierde graaf van Egmond. Hij staat onder andere bekend als opdrachtgever voor het droogleggen van het Egmondermeer. Zijn standbeeld kijkt uit over dit gebied. Daarnaast staat hij ook bekend als legeraanvoerder van de koning van Spanje. Hij was lid van de Raad van State, net als zijn vriend Willem van Oranje. Wanneer hij opkomt voor de noden van het onderdrukte volk van de lage landen, wil de Spaanse bezetter van hem af. Hij wordt onthoofd in Brussel. Niet lang daarna begint de Spaanse oorlog.
Verwoesting
In 1573 wilden de Spanjaarden Alkmaar aanvallen. Willem van Oranje gaf opdracht om alle grote gebouwen rond de stad te verwoesten, zodat de Spanjaarden deze gebouwen niet meer konden innemen. Het kasteel van Egmond werd in de brand gestoken. Niet alleen het kasteel werd in de brand gestoken, maar ook de Sint-Adelbertabdij in Egmond-Binnen, de Agneskerk in Egmond aan Zee en alle drie de dorpjes gingen in vlammen op.
Hoewel de brand veel schade veroorzaakte, was een deel nog bewoonbaar. Maar de familie van Egmond raakt wel hun belangrijke functie kwijt. Het kasteel werd in 1798 verkocht voor de sloop, met uitzondering van de Rentmeestertoren. Ruim dertig jaar later viel ook deze toren. Dit kwam doordat men stenen uit de toren haalde om te verkopen.
Ruïne teruggevonden
Lange tijd heeft het kasteel onder een dikke laag zand gelegen. Echter kwam hier tussen 1933 en 1936 verandering in. Door afgravingen in het gebied kwam de ruïne tevoorschijn. Allereerst is het terrein goed onderzocht. Het onderzoek heeft geleid tot veel verschillende vondsten, zo weten we nu dat dit kasteel gebouwd was met kloostermoppen. Deze werden in de middeleeuwen veel gebruikt in de regio. Er zijn ook veel spullen gevonden, waaronder: beeldhouwwerk, wapens, delen van een brug, versieringen etc. Helaas zijn de funderingen onvoldoende bouwhistorisch geanalyseerd, waardoor er een heleboel gegevens verloren zijn gegaan. De contouren van het kasteel zijn zichtbaar geworden, hierdoor krijg je nu een beeld van het kasteel.
Nieuw leven
De gemeente Egmond wil weer nieuw leven in de ruïne blazen. Een oud plan om een toren van 28 meter weer op te bouwen is voor de tweede keer op tafel gelegd. De toren zal dezelfde hoogte hebben als de sterflat, het hoogste gebouw in Egmond. Alhoewel de ruïne hier misschien levendiger van wordt is er ook weerstand. De grootste weerstand gaat over het aanzicht.
In 2008 werd er al een plan ingediend om een hotel en een appartementengebouw op de slot ruïne neer te zetten. Daarnaast waren er plannen om in het slotpark woningen te bouwen. Echter is dit afgewezen. De meningen van omwonenden zijn verdeeld over de plannen. Aan de ene kant zijn mensen blij dat er eindelijk iets gebeurt met de ruïne. Daarentegen zijn er ook mensen die vinden dat het aanzicht verstoord wordt en het allemaal veel te commercieel wordt. Echter waren deze plannen wel al in 2017. Wederom is de toren er niet gekomen. Toch denk ik dat dit niet de laatste keer is dat er nieuwe bestemmingsplannen worden ingediend. Er zullen namelijk altijd verschillende meningen zijn over het behoudt en doel van de ruïne.
Mijn bezoek
Ik ben al een keer eerder bij de ruïne geweest. Dit was tijdens een wandeltocht in het donker. Er stonden toen allemaal kaarsjes langs de paden, dit gaf een magisch effect. In het licht ziet het er toch allemaal net iets ander uit, maar het blijft evengoed een magische plek.
Het kasteel ligt in een prachtige rustgevende omgeving. Je kunt de ruïne gratis bezoek. Het is een behoorlijk groot kasteel geweest, dit is te zien aan de contouren die zichtbaar zijn gemaakt. Je kunt lopen over wat oorspronkelijk de muren van het kasteel waren, daarnaast kun je via houtenbruggetjes naar een nieuw deel van het kasteel lopen. Je ziet duidelijk dat het kasteel uit drie delen bestond, deze zijn allemaal verbonden met een bruggetje. Er is een stukje toren die nog soort van overeind staat, dit geeft een interessant beeld.
Voor kinderen zijn er informatie borden met vragen om te beantwoorden. Deze zijn te vinden in het park rond de ruïne, vanaf daar kun je het kasteel goed bekijken. Mocht je het leuk vinden, dan kun je ook de abdij bezoeken, deze ligt echt naast de ruïne. Het was een leuke ervaring om de ruïne te bezichtigen, hopelijk blijft de ruïne in de toekomst bestaan.
Wil je op de hoogte blijven? Abonneer je dan hieronder!
What's on my mind 